Bài tham khảo số 2
Nguyễn Bính được xem là một trong những nhà thơ xuất sắc của làng quê Việt Nam. Thơ của ông mang bản chất trữ tình hồn hậu, chân chất như chính tính cách của những người nông dân hiền lành chất phác. Bài thơ “Mưa xuân” nằm trong tập Lỡ bước sang sang (1940) đã cho chúng ta thấy được phong cách nghệ thuật đặc trưng này của nhà thơ.
Mưa xuân là bài thơ mượn câu chuyện tình cảm của một cô gái bên khung cửi khi nhớ đến người yêu. Những tiếng lòng tha thiết khi cô gái nhớ mong người yêu được gửi gắm rất tha thiết:
Em là con gái trong khung cửi
Dệt lụa quanh năm với mẹ già,
Lòng trẻ còn như cày lụa trắng,
Mẹ già chưa bán chợ làng xa…
Cô gái trong bài thơ đã kể về chính mình là một cô gái dệt lụa suốt ngày quanh quẩn bên khung cửi và mẹ già. Tấm lòng ví như tấm lụa trắng mà chưa được bán vào tay ai cả. Thế nhưng sự đời đâu có bình yên trôi qua như vậy cho đến một ngày:
Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay
Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy
Hai câu thơ tả cảnh rất hay và rất tình. Mưa xuân thường mang đến cảm giác rất nhẹ nhàng, êm ái như gieo vào lòng người những xuyến xao. Mùa xuân đến với hoa xoan rụng từng lớp, từng lớp vẽ nên một bức tranh quê thật tuyệt vời. Và để tăng thêm cái ấm áp đó có thêm một sự kiện bất ngờ đó là:
Hội chèo làng Đặng đi ngang ngõMẹ bảo: “Thôn Đoài hát tối nay”…
Nếu hình ảnh hoa xoan làm cho câu thơ mang nét thi vị, thì sự xuất hiện của “hội chèo làng Đặng” lại làm cho bài thơ mang đậm chất quê, không lẫn vào đâu được. Trên thực tế, hội chèo mỗi năm chỉ diễn ra một lần duy nhất vào mùa xuân ở các làng, nhất là các vùng quê chèo như Thái Bình, Nam Định. Trong cái đêm hội chèo định mệnh ấy, “em” đã gặp anh. Và cuộc gặp gỡ ấy chỉ được diễn tả thoáng qua, thoáng qua đến mức làm cho người đọc dễ dàng bỏ qua sự kiện.
Lòng thấy giăng tơ một mối tình
Em dừng thoi lại giữa tay xinh
Hình như hai má em bừng đỏ
Cỏ lẽ là em nghĩ đến anh…
Vâng sự kiện hội chèo đã gieo rắc vào lòng em nụ hồng tình đầu chớm nở. Mối tình đầu xao xuyến ấy đã làm cho “hai má em bừng đỏ” khi em “nghĩ đến anh”. Mạch thơ vẫn tiếp tục với sự kể lể của nhân vật trữ tình như là để trình bày nguyên cớ, hay là để bộc lộ rõ sự vận động trong nội tâm nhân vật.
Mình em lầm lụi trên đường về
Có ngắn gì đâu một dải đê,
Áo em che đầu mưa nặng hạt.
Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya.
Từ tâm trạng bối rối thương yêu đã trở nên buồn tủi hơn với nỗi nhớ của riêng mình. Lúc này chỉ còn mình cô giá trên đường về. Mưa xuân đã chuyển nặng hạt hơn không còn mang cho người ta cảm giác tươi mát như ban đầu. Mà ngược lại, mưa làm còn làm cho người con gái thêm buồn tủi trong đêm lạnh. Khoảng cách giữa nhân vật “em” và “anh” lúc này không còn là một “thôi đê” nữa mà là “một dải đê” xa tít tắt.
Bữa ấy mưa xuân đã ngại bay.
Hoa xoan đã nát dưới chân giày
Hội chèo làng Đặng về ngang ngõ,
Mẹ bảo: “Mùa xuân đã cạn ngày”…
Cũng là bữa ấy có mưa xuân, có hoa xoan, có hội chèo làng Đặng. Nhưng lúc này cảnh vật đã có sự đối lập rõ rệt. Đó là “mưa xuân đã ngại bay”, “hoa xoan đã nát”, lần này là hội chèo làng Đặng đi qua. Nghe lời người mẹ nói thì mùa xuân đã cạn ngày như chính tình yêu của cô gái vậy. Chữ “cạn” cũng được xem vừa là sự kết thúc, nhưng đồng thời nó cũng là sự mở đầu
Anh ạ! Mùa xuân đã cạn ngày
Từ một cuộc hẹn không thành mà mối duyên lành vĩnh viễn trôi. Nỗi đau khổ đầu đời như một vết cứa vào tâm hồn người con gái. Những tưởng như nỗi đau đó làm mùa xuân đã cạn ngày và tình yêu cũng chết trong em. Nhưng không đến khổ thơ cuối là sự bùng cháy mãnh liệt ngọn lửa khao khát yêu thương trong em.
Bao giờ em mới gặp anh đây
Bao giờ hội Đăng đi ngang ngõ
Để mẹ em rằng hát tối nay?
Bài thơ “Mưa xuân” không chỉ đơn thuần là một bức tranh tả cảnh quê. Mà nó còn là nỗi lòng của những người đang yêu là các chàng trai, cô gái chốn thôn quê, của chính tâm hồn thi sĩ.
