Chu Văn An (1292 - 1370)
Chu Văn An không chỉ là một người thầy đáng kính mà còn được coi là người đầu tiên có công lớn trong việc truyền bá Nho học vào nước ta. Đỗ Thái học sinh (tiến sĩ đời Trần) nhưng ông không ra làm quan mà ở lại quê nhà tại huyện Thanh Đàm, tỉnh Hà Đông (nay là huyện Thanh Trì, Hà Nội) mở trường dạy dân. Là người có học vấn uyên thâm, nhân cách cao thượng và đặc biệt tâm huyết nên học trò theo Chu Văn An học lên đến hàng nghìn người. Ông cũng đã đào tạo ra nhiều học trò giỏi, nhân cách tốt như: Phạm Sư Mạnh, Lê Quát… Tiếng lành đồn xa, biết ông là người tài cao đức độ, vua Trần Minh Tông đã vời ông ra làm Tư Nghiệp Quốc Tử Giám (tức Phó hiệu trưởng). Tại đây, thầy cũng đã đạo tạo và phò trợ vua mới Trần Hiến Tông lên ngôi, hết lòng mở mang Quốc Tử Giám - trường đại học đầu tiên của nước ta. Ông đã biên soạn ra giáo trình giảng dạy đầu tiên chính là “Tứ thư thuyết ước”.
Năm 1357, Vua Minh Tông mất, gian thần kéo bè kéo đảng, vua Dụ Tông ăn chơi vô độ, nghe lời nịnh thần, nhân dân đói khổ lầm than, Chu Văn An đã dâng “Sớ thất trảm” đòi chém đầu 7 tên tham quan, nịnh thần nhưng không được chấp thuận. Chán nản trước thời cuộc, ông cáo quan về núi Phượng Hoàng, Chí Linh, Hải Dương sống ẩn dật, lấy dạy học, làm thơ và nghiên cứu thuốc giúp dân làm thú vui đến khi mất. Ông được coi là người thầy của mọi thời đại, nhà giáo lỗi lạc của Việt Nam, đã dành cả cuộc đời cho sự nghiệp dạy học, với triết lý giáo dục nhân văn, không phân biệt giàu nghèo, học đi đôi với thực hành, học suốt đời để biết, để làm việc và cống hiến cho xã hội. Tư tưởng đó của ông không những có ảnh hưởng tới nhiều thế hệ người Việt Nam mà còn góp phần phát triển các giá trị nhân văn trong khu vực. Quan điểm giáo dục của ông có những giá trị tiến bộ vượt thời đại, gần gũi với mục đích giáo dục của thế giới hiện nay.
