Bài tham khảo số 1

Từ lâu, tù trưởng Mtao Mxây nổi tiếng giàu có khắp vùng đất cao nguyên hùng vĩ này. Hắn cậy thế mình, nhân lúc tôi đi vắng cho đám đầy tớ đến cướp vợ tôi là Hơ Nhị.

Nghe tin, tôi vội vã giắt dao vào thắt lưng, đi tìm hắn. Nhà Mtao Mxây lớn lắm, đầu sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đẩu cầu thang đẽo hình chim ngói, cầu thang rộng bằng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà không sợ chật.

Tôi bắc tay lên miệng gọi to: “Mtao Mxây, mày xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy!”. Hắn nói vọng ra: “Ta không xuống đâu. Tay ta còn đang bận ôm vợ hai chúng ta ở trên nhà này cơ mà !”

Tôi tức giận thét lên: “Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi chẻ ra kéo lửa, ta hun cối nhà của ngươi cho mà xem!”. Mxây nghe vậy mới đi ra nhưng hắn còn bắt tôi hứa rằng đừng đâm hẳn lúc hắn xuống cầu thang. Tôi cười nhạt bảo rằng đến con trâu trong chuồng của hắn tôi cũng chẳng thèm đâm nữa là.

Bà con trong buôn kéo đến xem rất đông. Mtao Mxây buộc phải ra mặt. Hắn mang cái khiên tròn như đầu cú, lưỡi gươm của hắn óng ánh bảy sắc cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một hung thần. Hắn đóng cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái ảo dày nút, đi từ nhà trong ra nhà ngoài, dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo giữa một đám đông mịt mù như sương sớm.

Tôi thách thức: “Ngươi múa trước đi!”. Hắn đáp: “Ngươi mới là người mua trước. Ta như gà làng mới mọc cựa klie, như gà rừng mới mọc cựa êchăm chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”. Tôi giục thêm lần nữa, Mtao Mxây rung khiên múa. Cái khiên của hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô. Mặc cho hắn múa, tôi không nhúc nhích. Tôi khinh bỉ nói: “Ngươi múa một mình, múa kêu lạch xạch như quả mướp khô. Miếng múa ấy, ngươi học ai vậy? Ngươi múa chơi đấy phải không?”.

Mtao Mxây đáp: “Ta học ai à? Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng”. Tôi khiêu khích: “Thế ư? Ta thì đâu có cậu mà học cậu, đâu có bác mà học bác! Chỉ có hai ta đây, ngươi múa đi ta xem nào!”. Mxây hùng hổ quát: “Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen xéo nát đất đai thiên hạ hay sao?”. Tôi chỉ thẳng vào mặt hắn : “Vậy thì ngươi hãy xem ta đây!” rồi vung khiên múa. Một lần xốc tới, tôi vượt qua một quả đồi. Một lần xốc tới nữa, tôi vượt một đồi lồ ô. Tôi chạy vun vút sang phía Đông, sang phía Tây. Còn Mtao Mxây thì bước cao bước thấp chạy hết bãi Tây lại sang bãi Đông. Hắn vung dao chém phập một nhát nhưng chỉ trúng cái chão cột trâu. Tôi chế giễu hắn: “Sao ngươi lại chém cái chão cột trâu? Còn khoeo chân ta, ngươi dành làm gi ?”.

Được một lúc, hắn thấm mệt bèn bảo Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu, nhưng tôi đã đớp được miếng trầu ấy và nhai ngấu nghiến. Sức mạnh trong tôi tăng lên gấp bội. Tôi bảo Mxây: “ Bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi!”. Hắn bỏ chạy, tôi rượt theo, vừa trượt vừa múa khiên. Trên cao, gió thổi như bão. Tôi múa dưới thấp, gió như lốc cuốn. Chòi lẫm đổ lăn lóc, cây cối chết rụi. Tiếng khiên của tôi vang lên như tiếng khiên đồng, khiên kênh. Tôi chạy nước kiệu, quả núi ba lẩn rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Cây giáo thần chứa đầy những oan hồn của tôi nhắm đùi Mtao Mxây phóng tới. Tôi đâm trúng đùi hắn nhưng đùi hắn không thủng. Tôi đâm trúng người hắn, người hắn cũng không thủng.

Tới lúc này thì chính tôi đã thấm mệt, vừa chạy vừa ngủ và mơ thấy ông Trời. Tôi than thở: “Ối chao, chết mất thôi, ông Trời ơi! Cháu đâm mãi mà không thủng hắn!”, ông Trời bảo: “Thế ư, cháu? Vậy thì cháu hãy lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được”. Tôi bừng tỉnh, chộp ngay cái chày mòn, ném trúng vào vành tai kẻ địch. Cái giáp của Mtao Mxây tức thì rơi loảng xoảng. Hẳn tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lợn, tôi phá tan chuồng lợn. Hắn tránh quanh chuồng trâu, tôi phá lan chuồng trâu. Cuối cùng, hắn mệt quá ngã lăn quay ra đất.

Hắn rối rít van lạy: “Tha cho ta, ta sẽ làm lễ cầu phúc cho ngươi một con trâu, ta sẽ cho ngươi thêm một con voi!”. Chưa nguôi cơn giận, tôi chẳng màng bèn nói “Sao ngươi lại cúng trâu cầu phúc cho ta? Chẳng phải vợ ta ngươi đã cướp, đùi ta ngươi đã đâm rồi sao?”.

Dứt lời, tôi đâm hắn một nhát rồi cắt đầu đem bêu ngoài đường rồi hỏi bà con, tôi tớ trong buôn làng của hắn là có bằng lòng đi theo tôi không. Mọi người đồng ý. Tôi hô to: “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Chúng ta ra về nào!”. Đoàn người đông đúc ùn ùn kéo theo sau tôi đông như kiến tha mồi.

Thế là từ đó, tôi trở thành tù trưởng giàu có nhất, hùng mạnh nhất. Tôi mở tiệc ăn mừng cùng dân làng linh đình, ăn uống đông vui kéo dài suốt cả mùa khô. Cho đến lúc rượu đã nhạt, chén đã phai thì khách mới lần lượt ra về.