Bài soạn số 2

I. Giới thiệu tác giả Bùi Hồng

• Nhà văn Bùi Hồng tên tên khai sinh là Bùi Văn Hồng, quê ở Phù Việt, Thạch Hà, Hà Tĩnh. Ông có bút danh khác là Văn Hồng, Tân Đình, Thanh Hương.Ông là Đảng viên Đảng CSVN; Hội viên Hội nhà văn Việt Nam năm 1984.
• Tham gia công tác Đoàn từ tháng 8/1945; công tác tuyên huấn, tổ chức Đảng ở quê từ 1948. Bắt đầu viết và in các truyện ký, phê bình sách từ 1951. Sau khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Văn, năm 1962 đến 1992 làm biên tập rồi Trưởng ban và Tổng biên tập NXB Kim Đồng.
• Tác phẩm chính: Trên đất Cẩm Bình (truyện ký, 1968); Cá rô ron không vâng lời mẹ (truyện đồng thoại, 1969); Hoa trái đầu mùa (phê bình tiểu luận, 1987). Mười năm ghi nhận (phê bình tiểu luận,1997); Cô gái bướng bỉnh (truyện ký, 2001); Hương cây – mối tình đầu của tôi (truyện ngắn – 2002); Từ mục đồng đến Kim Đồng (tức Mười năm ghi nhận, có bổ sung, 2002); Mai đây đi hết con đường… (chân dung và hồi ức, 2007)
• Giải thưởng văn học: Tặng thưởng của Ủy ban Thiếu niên nhi đồng và Hội Nhà văn Việt Nam cho tập Trên đất Cẩm Bình (truyện ký, 1968).

II. Khái quát tác phẩm Thiên nhiên và con người trong truyện Đất rừng phương Nam

1.Thể loại

Văn nghị luận là thể loại văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng nào đó đối với các sự việc, hiện tượng trong đời sống hay trong văn học bằng các luận điểm, luận cứ và lập luận.

2. Bố cục

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện Đất rừng phương Nam được chia thành 3 phần:

• Phần 1 (từ đầu đến “phù hợp với đại chúng trẻ em”): Giới thiệu về truyện Đất rừng phương Nam
• Phần 2 (tiếp theo đến “dãy trường thành vô tận…”): Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên trong truyện Đất rừng phương Nam
• Phần 3 (còn lại): Nghệ thuật miêu tả con người trong truyện Đất rừng phương Nam

3. Giá trị nội dung

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam" đã giúp em hiểu văn học góp phần mở rộng kiến thức về con người và thế giới xung quanh. Thông qua việc phân tích và làm rõ nghệ thuật kể chuyện, xây dựng nhân vật của Đoàn Giỏi, tác giả Bùi Hồng đã cho người đọc thấy được vốn sống phong phú và hiểu biết sâu sắc của Đoàn Giỏi về thiên nhiên, các loài vật và con người ở vùng Cửu Long sông nước. Đọc tác phẩm của Đoàn Giỏi, người đọc đồng thời được mở mang hiểu biết về thiên nhiên con người nơi đây

4. Đặc sắc nghệ thuật

• Cách triển khai ý kiến, lí lẽ rõ ràng, mạch lạc
• Lối viết hấp dẫn, thuyết phục

Nội dung chính

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam" đã giúp em hiểu văn học góp phần mở rộng kiến thức về con người và thế giới xung quanh. Thông qua việc phân tích và làm rõ nghệ thuật kể chuyện, xây dựng nhân vật của Đoàn Giỏi, tác giả Bùi Hồng đã cho người đọc thấy được vốn sống phong phú và hiểu biết sâu sắc của Đoàn Giỏi về thiên nhiên, các loài vật và con người ở vùng Cửu Long sông nước. Đọc tác phẩm của Đoàn Giỏi, người đọc đồng thời được mở mang hiểu biết về thiên nhiên con người nơi đây

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Văn bản viết về vấn đề gì? Nhan đề văn bản thể hiện vấn đề ấy như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và chú ý nhan đề của văn bản

Lời giải chi tiết:

• Văn bản viết về vấn đề nghị luận về thiên nhiên và con người trong truyện Đất rừng phương Nam
• Nhan đề đã thể hiện rõ về vấn đề "thiên nhiên" và "con người" truyện Đất rừng phương Nam

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 84, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Mục đích của văn bản là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Mục đích của văn bản là nghị luận về thiên nhiên và con người trong truyện Đất rừng phương Nam

Chuẩn bị 3

Câu 3 (trang 84, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Các ý kiến, lí lẽ và bằng chứng phục vụ cho mục đích của văn bản như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Các ý kiến, lí lẽ và bằng chứng phục vụ cho mục đích của văn bản rất rõ ràng và mạch lạc.

• Ý kiến khái quát về truyện Đất rừng phương Nam
• Ý kiến nhỏ 1: Thiên nhiên lộng lẫy, cuồn cuộc, tràn trề sức sống
• Ý kiến nhỏ 2: Con người Nam Bộ với những nét sắc sảo lạ lùng

Chuẩn bị 4

Câu 4 (trang 84, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đọc trước văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam”; tìm hiểu thêm những bài viết về tác phẩm Đất rừng phương Nam (Đoàn Giỏi)

Phương pháp giải:

Tham khảo sách báo, Internet

Lời giải chi tiết:

Những nét đặc sắc của tiểu thuyết Đất Rừng Phương Nam

Thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ

Bạn có còn nhớ đoạn trích Đất Rừng Phương Nam trong những cuốn sách văn học ngày xưa? Qua ngòi bút của Đoàn Giỏi, thiên nhiên Nam Bộ nhuốm một màu sắc sơ khai nhưng hấp dẫn khó tả. Khu rừng đước cao to với các dòng nước len lỏi đục ngầu, nơi đại ngàn đầy nắng muôn loài muôn vật, xen lẫn trong đó mùi đất ẩm ướt mát lành và những con vật đồ sộ dữ dằn như chẳng thuộc về trần thế.

“Càng đổ gần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối...

Tôi đã kịp nhận ra. Rễ cây mốc thếch quấn vào nhau trông như những nùi rắn đang chen nhau lặn xuống nước, đầu khuất dưới nước rồi mà khúc mình còn mắc trên bờ.

Một tiếng tiu… u… ụt nổi lên đột ngột, vang dội cả khu rừng. Con chim ụt to tướng, lông rằn rục, từ trong bóng tối chập chờn lao vèo ngang qua đầu chúng tôi, luồng gió từ đôi cánh rộng quạt ra một mùi tanh, lờm lợm, ngửi thấy phát buồn nôn. Tiếng “u… u… ụt” của con chim đêm kinh tởm vọng rền trên mặt nước như đuổi theo sau lưng chúng tôi, càng làm cho chiếc xuồng như sợi hãi trôi nhanh.”

(Trích Đất Rừng Phương Nam)

Người miền Nam hồn hậu, nhiệt thành

Bức tranh Đất Rừng Phương Nam sẽ thiếu đi cái hồn khi không nhắc tới những con người chân thật, hào sảng. Đó là lão Ba Ngù vui tính nhưng có thể trở nên nghiêm túc bất cứ lúc nào, là cậu bé An tinh ranh, lanh lợi và có óc phán đoán. Là dì Tư béo chất phác, lương thiện, sẵn sàng cưu mang đứa trẻ đi lạc hay gia đình thằng Cò đã ấm áp nhận An làm con nuôi.

Ở đâu cũng có người này người kia. Nhưng con người và dân quân Nam Bộ luôn làm người ta ấm lòng vì tính cách khẳng khái, trái tim yêu nước và nhất quyết trung thành với dân tộc.

Con người và thiên nhiên trong Đất Rừng Phương Nam đã cùng nhau song hành để tạo nên bản anh hùng ca về một dân tộc mạnh mẽ, kiên cường.

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Phần 1 nêu khái quát đặc điểm gì của truyện Đất rừng phương Nam?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định nội dung phần 1

Lời giải chi tiết:

Phần 1 nêu khái quát Đất rừng phương Nam là một truyện có kết cấu chương hồi kiểu truyền thống, không gian, thời gian rạch ròi, nhân vật thiện ác, trắng đen tách bạch.

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 85, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Mở đầu phần 2, tác giả cho biết nhà văn Đoàn Giỏi có điểm mạnh gì?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định nội dung phần 2

Lời giải chi tiết:

Mở đầu phần 2, tác giả cho biết nhà văn Đoàn Giỏi có điểm mạnh là kiến thức và vốn sống phong phú, từng viết một loạt sách về các con vật trên rừng, dưới biển

Đọc hiểu 3

Câu 3 (trang 85, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Những dòng chữ in nghiêng ở đoạn này lấy từ tác phẩm của ai?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định nội dung phần 2 để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Những dòng chữ in nghiêng ở đoạn này lấy từ tác phẩm của Đoàn Giỏi

Đọc hiểu 4

Câu 4 (trang 85, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Câu mở đầu phần 3 cho biết nội dung chính của phần này là gì?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định nội dung phần 3 để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Câu mở đầu phần 3 cho biết nội dung chính của phần này là những con người Nam Bộ trong tác phẩm của Đoàn Giỏi

Đọc hiểu 5

Câu 5 (trang 85, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Những nhân vật nào được nhắc tới trong phần 3 này

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, liệt kê các nhân vật được nhắc tới trong phần 3

Lời giải chi tiết:

Trong phần 3, tác giả nhắc tới các nhân vật: dì Tư Béo, lão Ba Ngù, ông Hai bán rắn, chú Võ Tòng

Đọc hiểu 6

Câu 6 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Câu nào nêu đánh giá chung về truyện Đất rừng phương Nam?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định câu nêu đánh giá chung

Lời giải chi tiết:

Câu nêu đánh giá chung về truyện Đất rừng phương Nam là: Có thể nói, Đất rừng phương Nam đã nói được cái tinh túy của hồn đất, hồn người một vùng châu thổ Cửu Long Giang

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam” bàn luận về vấn đề gì? Nhan đề của văn bản có liên quan như thế nào với vấn đề ấy?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định vấn đề được bàn luận

Lời giải chi tiết:

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam” bàn luận về đặc điểm thiên nhiên và con người được Đoàn Giỏi mô tả trong Đất rừng phương Nam. Nhan đề của văn bản đã khái quát được vấn đề bàn luận.

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Hãy dẫn ra một số ví dụ về lí lẽ và các bằng chứng được tác giả nêu lên trong bài viết. Tham khảo mẫu sau:

Lí lẽ

Bằng chứng (dẫn chứng)

Trong Đất rừng phương Nam, ông chỉ sử dụng một phần rất nhỏ vốn sống phong phú đó mà đã làm người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác.

ba ba to bằng cái nia, kì đà lớn hơn chiếc thuyền tam bản, cá sấu phải 12 trai tráng lực lưỡng mới khiêng nổi.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, tìm kiếm lí lẽ và dẫn chứng

Lời giải chi tiết:

Lí lẽ

Bằng chứng (dẫn chứng)

Trong Đất rừng phương Nam, ông chỉ sử dụng một phần rất nhỏ vốn sống phong phú đó mà đã làm người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác.

ba ba to bằng cái nia, kì đà lớn hơn chiếc thuyền tam bản, cá sấu phải 12 trai tráng lực lưỡng mới khiêng nổi.

Đó là cảm giác ngây ngất trước vẻ đẹp rừng U Minh dưới ánh Mặt Trời vàng óng.

Những thân cây tràm vỏ trắng…xanh thẳm không cùng.

Và nỗi rợn ngợp trước dòng sông Năm Căn

Nước ầm ầm đổ ra biển…như hai dãy trường thành vô tận…

Ông không nhiều lời, đôi khi chỉ vài ba nét

Những lời nói ngọt nhạt,…lão Ba Ngù.

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Trong phần 3, tác giả đã so sánh hai nhân vật: ông Hai bán rắn và chủ Võ Tòng. Dựa vào bài viết, em hãy chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật này

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định điểm giống và khác nhau

Lời giải chi tiết:

* Giống nhau:

• Đều không có đất, quanh năm làm thuê cho địa chủ.
• Bị bọn địa chủ cướp công, cướp người yêu, cướp vợ.
• Đánh trả lũ địa chủ và bị tù.

* Khác nhau:

• Ông Hai bán rắn:
  • Trốn tù, đón vợ rồi bỏ vào rừng U Minh.
  • Gương mặt khoáng đạt, dễ mến, làn da mặt như người trẻ.
  • Phong thái phóng khoáng, tự tin, tự do và từng trải.

• Võ Tòng:
  • Gây án, tự đến nhà việc nộp mình.
  • Mãn hạn trở về, con chết, vợ thành vợ nhỏ của chủ đất.
  • Không trả thù, vào rừng săn thú.

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Theo em, mục đích chính của văn bản nghị luận trên là gì? Nội dung của các phần trong văn bản đã làm rõ được mục đích ấy như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, xác định mục đích chính

Lời giải chi tiết:

Mục đích chính của văn bản là làm rõ đẹp của thiên nhiên và con người trong tác phẩm Đất rừng phương Nam của Đoàn Giỏi.

Nội dung các phần đã liên kết, làm rõ cho ý kiến trên, giúp tác giả thực hiện được mục đích nghị luận

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Văn bản nghị luận này giúp em hiểu thêm được điều gì về đoạn trích Người đàn ông cô độc giữa rừng (trích truyện Đất rừng phương Nam) đã học ở Bài 1?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, nhớ lại văn bản trong bài 2 để trả lời

Lời giải chi tiết:

Văn bản nghị luận này giúp em hiểu thêm về nghệ thuật viết truyện đặc sắc cũng như nét hay, nét đẹp của đoạn trích Người đàn ông cô độc giữa rừng đã học ở bài 1

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 87, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam" đã giúp em hiểu văn học góp phần mở rộng kiến thức về con người và thế giới xung quanh như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản, nêu ý kiến của em

Lời giải chi tiết:

Văn bản Thiên nhiên và con người trong truyện “Đất rừng phương Nam" đã giúp em hiểu văn học góp phần mở rộng kiến thức về con người và thế giới xung quanh. Thông qua việc phân tích và làm rõ nghệ thuật kể chuyện, xây dựng nhân vật của Đoàn Giỏi, tác giả Bùi Hồng đã cho người đọc thấy được vốn sống phong phú và hiểu biết sâu sắc của Đoàn Giỏi về thiên nhiên, các loài vật và con người ở vùng Cửu Long sông nước. Đọc tác phẩm của Đoàn Giỏi, người đọc đồng thời được mở mang hiểu biết về thiên nhiên con người nơi đây