Bài soạn "Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu" số 1
I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Ái Quốc
- Nguyễn Ái Quốc (1890-1969), là tên gọi rất nổi tiếng của chủ tịch Hồ Chí Minh, được dùng từ năm 1919 đến năm 1925
- Bút danh Nguyễn Ái Quốc gắn với tờ báo Người cùng khổ, nhiều truyện kí và tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”, viết trên đất Pháp, bằng tiếng Pháp trong thời gian từ 1922 đến 1925
II. Đôi nét về tác phẩm Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu
1. Hoàn cảnh ra đời
“Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” được viết ngay sau khi nhà cách mạng Phan Bội Châu bị bắt cóc (18-6-1925) ở Trung Quốc giải về giam ở Hỏa Lò và sắp bị xử án, còn Va-ren thì chuẩn bị sang nhậm chức Toàn quyền Đông Dương.
2. Tóm tắt
Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu là câu chuyện về cuộc gặp gỡ giữa Va-ren, tên toàn quyền Đông Dương lúc bấy giờ và Phan Bội Châu, hiện là một người tù bị bắt giam vì hoạt động Cách mạng. Trong cuộc gặp gỡ tại nhà tù giam giữ Phan Bội Châu, Va-ren ra sức dùng lời lẽ dụ dỗ người chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu phản bội dân tộc, làm tay sai cho Pháp. Những với tinh thần dân tộc, ý chí Cách mạng của mình, Phan Bội Châu đã đáp trả Va-ren bằng thái độ dửng dưng, khinh bỉ thậm chí là nhổ vào mặt tên toàn quyền Đông Dương ấy.
3. Bố cục (3 phần)
- Phần 1 (từ đầu đến “vẫn bị giam trong tù”): Lời hứa của Va-ren với Phan Bội Châu
- Phần 2 (tiếp đó đến “không hiểu Phan Bội Châu”): Cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu
- Phần 3 (còn lại): Thái độ của Phan Bội Châu qua lời của các nhân chứng
4. Giá trị nội dung
“Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” đã khắc họa được hai nhân vật có tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập nhau ở nước ta thời Pháp thuộc. Va-ren: gian trá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương. Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là “bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập”, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam
5. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng triệt để biện pháp tương phản, đối lập nhằm khắc họa hai hình tượng nhân vật đối lập
- Lựa chọn các chi tiết miêu tả độc đáo, giàu ý nghĩa tượng trưng
- Sáng tạo hình thức ngôn ngữ độc thoại
- Giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh
- Giàu khả năng liên tưởng, hư cấu
III. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Truyện ngắn có tính chất kí sự, nhưng thực tế đây là hư cấu, do:
+ Tác giả tưởng tượng và sáng tạo từ việc trước khi Va- ren nhậm chức có tuyên bố sẽ quan tâm tới Phan Bội Châu
Câu 2 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
a, Do sức ép công luận Pháp, Đông Dương, Va- ren hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu
b, Thực chất đó là lời dối trá nhằm trấn an công luận, nhân dân Việt Nam đang đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu
- Van- ren hứa một cách “nửa chính thức”: hứa ỡm ờ, hứa không nhất thiết phải thực hiện
- Tác giả đặt câu hỏi: “giả thử… và ra làm sao” là sự nhận rõ bản chất, bộ mặt thật của tên quan thực dân lừa lọc
+ Vì: Trong quá trình cai trị bọn thực dân vơ vét, bóc lột tàn tệ, chúng lấy người dân làm bia đỡ đạn
+ Chúng hứa rất nhiều nhưng không thực hiện.
Bài 3 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
- Nhân vật được xây dựng theo quan hệ tương phản, đối lập:
+ Va- ren ( kẻ bất lương thống trị) >< Phan Bội Châu ( người cách mạng vĩ đại đang thất thế)
+ Tác giả dùng nhiều ngôn ngữ trần thuật để khắc họa tính cách Va- ren
+ Đối lập với Va- ren là Phan Bội Châu luôn im lặng, điềm tĩnh
→ Cách viết vừa tả, vừa gợi sinh động, thâm thúy
- Trong cuộc thoại tưởng tượng giữa Va-ren và Phan Bội Châu thì chỉ có Va- ren nói, Phan Bội Châu im lặng
+ Ngôn ngữ Va-ren là độc thoại
- Ngôn ngữ, lời nói, cử chỉ của Varen chứng tỏ:
+ Qua lời nói, cử chỉ bộc lộ y là người nham hiểm, thâm độc
+ Không ngừng ngọt nhạt, dụ dỗ, lừa phỉnh một cách bịp bợm, trắng trợn
- Ngược lại, Phan Bội Châu ngoan cường, điềm đạm
Câu 4 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Truyện không thể kết thúc ở: “…cũng như Va-ren không hiểu Bội Châu”
- Truyện sẽ kém thú vị, hấp dẫn nếu không có lời bình hấp dẫn và sắc sảo của tác giả
- Chữ “không hiểu” được giải thích một nửa ( không phải vì không hiểu tiếng nói của nhau vì đã có thông ngôn), bỏ ngỏ để độc giả tự ngẫm.
- Ý nghĩa chi tiết đoạn kết:
+ Phan Bội Châu vẫn giữ im lặng thể hiện thái độ khinh bỉ trước sự ba hoa, khoác lác của Varen
+ Sự im lặng của Phan Bội Châu cho thấy bản lĩnh kiên cường trước tên Toàn quyền Đông Dương
Câu 5 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
- Trích dẫn lời của anh lĩnh dõng tạo cảm giác câu chuyện khách quan
- Theo lời anh lính dõng, anh ta thấy “đôi ngọn râu mép người tù nhếch lên một chút rồi lại hạ xuống ngay”, quả quyết Phan Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren
⇒ Khí chất kiên cường của Phan Bội Châu, ông coi Va-ren chỉ là đứa trẻ
Câu 6 (trang 94 sgk ngữ văn 7 tập 2)
- Tính cách Va-ren:
+ Gian trá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương
+ Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là vị anh hùng xả thân vì nghĩa lớn, tiêu biểu cho khí phách dân tộc
⇒ Truyện khắc họa được hai nhân vật có tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập ở nước ta thời Pháp thuộc
Luyện tập
Bài 1 (trang 95 sgk ngữ văn 7 tập 2)
- Tác giả không trực tiếp đưa ra lời bình luận nào cụ thể về Phan Bội Châu
- Thông qua thủ pháp tương phản, đối lập làm nổi bật tư chất kiên định và lòng yêu nước của Phan Bội Châu
→ Tác giả yêu mến, trân trọng, cảm phục tác giả đối với người chiến sĩ cách mạng kiên cường, bất khuất
Bài 2 (trang 95 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Nghĩa cụm từ “những trò lố” mang ý nghĩa khái quát sâu sắc:
+ “Trò”: có ý mỉa mai, châm biếm
+ “Lố”: lố bịch, giả tạo đến kệch cỡm
+ Những trò lố: những trò bịp bợm của Va-ren diễn trong cuộc đối thoại với Phan Bội Châu chuốc lấy thất bại và sự khinh bỉ của người tù cách mạng.
Ý nghĩa - Nhận xét
- Qua tác phẩm, học sinh thấy được hình ảnh hai nhân vật với hai tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập nhau ở nước ta thời Pháp thuộc. Nếu Va-ren gian trá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương thì Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam.
- Học sinh phân tích được đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm: giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh, khả năng tưởng tượng, hư cấu bậc thầy.
