Tóm tắt: Đỗ Phấn đã vẽ nên một Hà Nội thơ mộng, yên bình và dịu dàng, một Hà Nội không chỉ đẹp bởi những công trình kiến trúc văn hóa, mà còn bởi những giá trị văn hóa và tinh thần mà con người Hà Nội mang trong mình. Ông đã khắc họa nên những nét đẹp trong cuộc sống đời thường của người dân Hà Nội, những nét đẹp không lấn át, không xa hoa nhưng lại vô cùng đáng quý và đáng trân trọng. Trong tác phẩm Cõi Lá, Đỗ Phấn đã vẽ lên bức tranh Hà Nội với những câu chuyện đời thường, những hình ảnh giản dị của cuộc sống, nhưng lại ẩn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, những giá trị nhân văn mà ai ai cũng đều cảm nhận được. Hà Nội của Đỗ Phấn là một thành phố tuyệt vời, là nơi đầy những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần, là nơi mà ai ai cũng có thể tìm thấy những giá trị vĩnh cửu và những kỷ niệm đáng trân trọng.

Bố cục

• Đoạn 1: Dấu hiệu chuyển mùa từ xuân sang hạ của Hà Nội
• Đoạn 2: Hình ảnh thiên nhiên và con người Hà Nội
• Đoạn 3: Đặc trưng về thiên nhiên cây cối Hà Nội
• Đoạn 4: Lá cây bàng đỏ và câu chuyện gắn liền với người em gái.
• Đoạn 5: Sự thay đổi sau khi mùa mưa bão qua đi
• Đoạn 6: Trăn trở về Hà Nội và tâm tư của tác giả
  

Nội dung chính: Đỗ Phấn luôn thể hiện một tình yêu thương, nhớ nhung về vẻ đẹp của mảnh đất Hà Nội ngày xa xưa. Điều đó đã được thể hiện rất rõ qua tác phẩm “Cõi lá”, qua đây nhà văn đã bằng tình yêu thương của mình, mà khắc họa nên vẻ đẹp của mùa xuân nơi mảnh đất Thủ đô, thật thơ mộng, thật dịu dàng, khiến cho bao trái tim bạn đọc phải xao xuyến về Hà Nội thương.

Tìm hiểu chung

1. Xuất xứ

Tác phẩm Cõi lá của tác giả Đỗ Phấn được sáng tác sau khi ông quay lại với các tác phẩm viết văn của mình vào những năm 2005, tản văn chuyên về chủ đề Hà Nội được mọi người yêu mến.

2. Đề tài: Tình yêu với Hà Nội

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự

4. Thể loại: Tản văn

5. Ngôi kể: Ngôi thứ 3

Câu hỏi (trang 17 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông mang đến cho thiên nhiên những cảnh sắc rất đặc trưng. Hãy nêu những dấu hiệu biến đổi của thiên nhiên khi thời tiết chuyển mùa mà bạn có ấn tượng sâu sắc.

Trả lời:

Dấu hiệu chuyển từ mùa thu sang mùa đông:

- Lá rụng nhiều.

- Thời tiết lạnh, hanh khô.

- Xuất hiện hiện tượng sương muối.

- Cây lá khẳng khiu.

1. Theo dõi: Bạn hiểu thế nào về từ “òa thức”?

Òa thức có thể là đột ngột và bất ngờ.

2. Suy luận: Cõi lá đã làm nổi bật nét đặc trưng gì của cảnh sắc Hà Nội?

Cõi lá đã làm nổi bật nét đặc trưng mùa lá rụng của Hà Nội khi thiên nhiên thay đổi tiết trời giao mùa từ đông sang xuân.

Nội dung chính:

Bài thơ nói về vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Hà Nội khi thời tiết giao mùa.

Câu 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Xác định bố cục của văn bản và cho biết bố cục ấy đã thể hiện đặc điểm nào của thể loại.

Trả lời:

Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “lá cành”: Dấu hiệu và trạng thái bất ngờ của tác giả khi thiên nhiên giao mùa.

- Phần 2: Tiếp đến “bước chân người”: Đặc điểm thiên nhiên khi giao mùa.

- Phần 3: Còn lại: Tình cảm của tác giả.

=> Từ bố cục, ta thấy được văn bản đã thể hiện rõ yếu tố tự sự, biểu cảm trong văn bản. Qua đó, ta thấy được tình cảm, tâm tư, những suy nghĩ của nhà văn về Hà Nội.

Câu 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Bạn hiểu như thế nào là “cõi lá”? Qua “cõi lá” ấy, tác giả đã phát hiện ra điều gì về mối liên hệ giữa cây, lá với con người?

Trả lời:

- “Cõi lá” có thể hiểu là lá rụng.

- Qua “cõi lá” tác giả đã phát hiện ra mối liên hệ giữa cây, lá với con người: Trong khung cảnh mùa xuân thành phố miên man trong cõi lá thì gương mặt ai cũng như có phần như trẻ lại.

Câu 3 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Phân tích một vài đoạn văn có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/ nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp ấy trong văn bản.

Trả lời:

Đoạn văn có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người: “Những tưởng vô duyên .... bước chân người”. Miêu tả thiên nhiên về ưu nhược điểm của cây xà cừ kết hợp cùng với yếu tố trữ tình: “Ngập cả lối đi những lá xanh chen lẫn lá vàng làm nên một mùa thu quyến rũ từng bước chân người” vẽ nên bức tranh sinh động về vẻ đẹp cây xà cừ, khung cảnh lá xanh chen lẫn lá vàng mùa thu đẹp đẽ, quyến rũ lòng người.

Câu 4 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Xác định chủ đề, đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

Trả lời:

- Chủ đề của văn bản: Nói về vẻ đẹp thiên nhiên.

- Ý nghĩa thông điệp của văn bản: Truyền tải tình yêu thiên nhiên và sự hòa hợp giữa thiên nhiên và con người trong cuộc sống.

Câu 5 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Chỉ ra một vài biểu hiện của nét đẹp văn hóa được thể hiện trong văn bản.

Trả lời:

Một vài biểu hiện của nét đẹp văn hóa được thể hiện trong văn bản là:

- Chín cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông ... thanh tao u tịch.

- Nhiều người Hà Nội .... như mật chảy tháng Giêng.

- Lá của những cây sấu ... đường Lê Thái Tổ.

Câu 6 (trang 18 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Qua việc đọc tản văn Cõi lá, bạn hãy nêu một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản thuộc thể loại này.

Trả lời:

Một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản tản văn thuộc thể loại này là:

- Tìm hiểu cái tôi, chất trữ tình của nhà văn thể hiện qua bài tản văn.

- Chú ý tìm hiểu ngôn ngữ của văn bản.

- Xác định chủ đề văn bản muốn gửi tới người đọc,

- Tìm từ ngữ và hình ảnh thể hiện tình cảm, cảm xúc của người viết.