Mác – xen Pruxt đã từng viết như 1 sự sẻ chia rằng “một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần 1 đôi mắt mới”. Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật đích thực, nhà văn/ nhà thơ phải nghiêm túc và đầy bản lĩnh, có tài năng để khám phá, phát hiện những điều mới mẻ từ hiện thực đời sống. Và quả thật như vậy nhà văn/ nhà thơ… còn giúp chúng ta có dịp khám phá ra…

Tố Hữu đã từng khẳng định “Văn học là cuộc đời, cuộc đời là nơi xuất phát và đích đến của văn học”. Bởi vậy, nếu ngòi bút của anh không chấm vào nghiên mực của cuộc đời thì tác phẩm không in đậm dấu ấn của cả của thời đại. Hơn ai khác nhà văn/ nhà thơ… hiểu rất rõ điều đó. Nhà văn/ nhà thơ đã lấy (hoàn cảnh sáng tác của bài văn/ bài thơ) để viết nên những dòng tâm sự đầy xúc động của chính bản thân trước bức tranh cuộc đời đó.

Trong truyện ngắn Trăng sáng, nhà văn Nam Cao viết: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than”. Với cái nhìn hiện thực, nhà văn/ nhà thơ cũng đã giúp người đọc thấy những giá trị hiện thực đời sống mà ngay cả khi chúng ta không sống trong thời đại đó cũng có thể đắm chìm vào trong thế giới của những quá khứ của nhân loại.

Nếu như ở đoạn thơ/ đoạn văn trên nhà thơ/ nhà văn… đã đưa chúng ta bước vào thế giới của (nội dung) thì đến đoạn thơ/ đoạn văn này nhà thơ/ nhà văn… tiếp tục đưa người đọc hoàn mình vào thế giới đó nhưng bằng một cái nhìn khác, bằng 1 cái nhìn đầy tính nghệ thuật (biện pháp nghệ thuật).

Trong văn học, nghệ thuật luôn phản ánh hiện thực đời sống thông qua lăng kính của người sáng tác. Như Bielinski từng khẳng định: “nghệ thuật không chỉ nhận thức cuộc sống mà nó còn là câu hỏi và câu trả lời về cuộc sống. Chính tầm vóc của câu hỏi và câu trả lời đó góp phần quyết định tầm vóc của tác phẩm”. Thật vậy, một tác phẩm văn học hay không chỉ tái hiện cuộc sống mà còn phải thấm đẫm hơi thở của tâm hồn tác giả. Tuy nhiên, để hiện thực ấy chạm đến trái tim độc giả, người nghệ sĩ không chỉ cần tài năng mà còn phải có trách nhiệm với ngòi bút của mình. Ở đây, ta có thể thấy rõ qua trường hợp của nhà văn/ nhà thơ…. Nếu như trong những trang viết của ông, hiện thực đó không chỉ là (hoàn cảnh sáng tác) thì ở mỗi nhân vật, ông đều đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu trong nghịch cảnh, con người có giữ được lòng tự trọng? Và cũng chính câu hỏi này là sợi dây kết nối ta đến những sáng tác của các nhà văn/ nhà thơ…, khi họ đều đặt nhân vật vào những tình huống đầy thử thách để khám phá chiều sâu nhân tính.

Mỗi tác phẩm văn học đều là một bức tranh phản ánh tâm hồn và thời đại mà nó sinh ra. Nếu như thơ ca/ lời văn của nhà thơ/ nhà văn… là tiếng lòng đắm say, cuồng nhiệt trước vẻ đẹp của cuộc sống, thì đến với thi phẩm của nhà văn/ nhà thơ… lại là tiếng nói đầy trăn trở về giá trị con người trong xã hội. Chính sự khác biệt ấy làm nên nét đặc sắc của mỗi nhà văn, nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi: Điều gì khiến tác phẩm của họ có sức sống bền bỉ qua thời gian? Câu trả lời, có lẽ, nằm ở khả năng khám phá chiều sâu tâm lý nhân vật, điều mà cả 2 tác giả đều làm rất xuất sắc, dẫu bằng những cách tiếp cận khác nhau.

Ngôn ngữ là công cụ đắc lực nhất để nhà văn/ nhà thơ truyền tải tư tưởng và cảm xúc của mình đến độc giả. Với nhà văn/ nhà thơ…, ngôn ngữ trong từng trang viết không chỉ là phương tiện biểu đạt mà còn là một nghệ thuật của sự trau chuốt và sáng tạo, mỗi câu chữ đều ánh lên vẻ đẹp. Tuy nhiên, ngôn ngữ ấy không chỉ để nhà văn/ nhà thơ… khắc họa bức tranh của cái đẹp, mà còn là cách để nhà văn/ nhà thơ… khắc họa chân dung con người và xã hội. Điển hình là bài thơ/ tác phẩm…

Từ những câu chuyện về cuộc sống, văn học hiện thực đã cho người đọc cảm nhận được (hoàn cảnh sáng tác). Nhưng liệu văn học chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện thực? Câu trả lời là không. Đằng sau những trang viết hiện thực ấy, văn học còn mang một sứ mệnh khác: khơi dậy niềm tin và khát vọng sống. Ta cũng có thể thấy rõ điều này trong tác phẩm… của nhà văn/ nhà thơ… Câu chuyện về (nội dung của tác phẩm).

Như vậy, mỗi tác phẩm văn học đều mang trong mình một thông điệp riêng, phản ánh những góc nhìn đa dạng về cuộc sống. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn giá trị của văn học, chúng ta không thể chỉ dừng lại ở nội dung mà còn phải khám phá cách tác giả sử dụng nghệ thuật để truyền tải tư tưởng ấy. Điều này sẽ được thể hiện rõ qua tác phẩm tiếp theo, nơi nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật được đẩy lên một tầm cao mới.

Từ những nét vẽ chân thật về xã hội, văn học hiện thực đã khắc họa một cách sinh động cuộc sống của những con người bị đẩy đến bờ vực khổ đau. Tuy nhiên, bên cạnh cái nhìn hiện thực, văn học cũng không thiếu những tác phẩm khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật, nơi mà nội tâm con người được đặt lên hàng đầu. Chuyển từ cái nhìn về thế giới bên ngoài, chúng ta sẽ thấy rằng trong văn học, tâm hồn và cảm xúc con người chính là những yếu tố quan trọng không kém trong việc tạo nên giá trị của một tác phẩm. Và trong thi phẩm… nhà văn/ nhà thơ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đó, mang đến cho người đọc cái nhìn đa dạng về cuộc đời.